Steeds meer volwassenen kiezen ervoor om een beugel te dragen. Innovatieve technieken en een groeiend bewustzijn over het belang van een gezond gebit verklaren die evolutie slechts ten dele. ‘Mensen worden nu vaker afgerekend op hoe ze eruitzien.’

PAUL NOTELTEIRS  12 september 2022, 03:00 De Morgen

Twintig jaar lang zette ik mezelf op de tweede plaats, met deze behandeling plaatste ik voor het eerst mijn eigen belang voorop.” Wanneer Ingrid Smets (53) haar telefoon opneemt, excuseert ze zich meteen voor haar uitspraak. Ze heeft net een afspraak bij de orthodontist achter de rug en er werden elastiekjes aan haar blokjesbeugel bevestigd, waardoor praten wat moeilijker gaat. Het is een tijdelijk probleem waar Smets weinig belang aan hecht, de vreugde over het ijzer in haar mond domineert.

Ze moest er dan ook lang op wachten. Als kind kreeg Smets al opmerkingen over haar overbeet en scheve voortanden, maar er was in die periode geen geld om daar iets aan te doen. Als alleenstaande moeder bleek een dure behandeling bij een orthodontist evenmin vanzelfsprekend. Pas toen haar kinderen het huis uitgingen, koos ze ervoor om alsnog een beugel te nemen. “Ik vond het altijd moeilijk om me met mijn uiterlijk te verzoenen. In het openbaar lachte ik zelden mijn tanden bloot, uit angst voor reacties. Als mijn blokjes er volgend jaar afgaan, hoop ik dat ik dat wel zal kunnen.”

PRESENTABEL

Smets is lang niet de enige die op latere leeftijd nog voor een beugel kiest. Volgens de Belgische Beroepsvereniging van Nederlandstalige Orthodontisten (BBNO) is 20 procent van de beugeldragers in ons land meerderjarig. De organisatie merkt op dat het aantal al jaren stijgt, al is het niet eenvoudig om er concrete cijfers aan te koppelen. Dergelijke behandelingen worden namelijk zelden terugbetaald door verzekeringsmaatschappijen.

Sociologe Giselinde Kuipers, die aan de KU Leuven onderzoek naar schoonheid doet, schrikt alleszins niet op van de trend. Ze wijst erop dat mensen vandaag vaker op hun uiterlijk afgerekend worden en dat ze sneller tot cosmetische ingrepen overgaan. De verklaring daarvoor ligt deels bij het succes van sociale media, waar mensen hun verschijning sowieso sneller met anderen vergelijken, en bij de opkomst van de diensteneconomie. Steeds meer mensen hebben daardoor een job waarbij het belangrijk is om er ‘presentabel’ uit te zien.

Wat die esthetische norm precies inhoudt, wordt bepaald door culturele en tijdgebonden factoren. “Honderd jaar geleden was het al uitzonderlijk als je als veertiger al je tanden nog had. Maar wat op een bepaald moment bijzonder is, wordt snel gewoon”, zegt Kuipers. Volwassenen die een beugel laten plaatsen, doen dat daarom niet noodzakelijk om ‘mooier’ te worden. Ze willen in de eerste plaats aan de norm voldoen. “De stijgende populariteit van beugels is begrijpelijk omdat je echt nadelen ondervindt als je een slecht gebit hebt. Alleen komt de lat zo nog hoger te liggen, waardoor een vicieuze cirkel ontstaat.”

Jean Louis Hanssens, woordvoerder van de BBNO, merkt op dat bepaalde technische innovaties het comfort van beugeldragers vergroten. Aligners, transparante en uitneembare plaatjes, vallen bijvoorbeeld minder op en zijn daarom geliefd bij volwassenen die zo weinig mogelijk op hun tandheelkundige behandeling aangesproken willen worden. Daarnaast is het belang van een gezond gebit bij veel mensen vandaag sterker doorgedrongen dan in het verleden. Scheefgegroeide tanden zijn vaak moeilijker om te poetsen, waardoor een beugel een preventief middel kan zijn om later ongemak te voorkomen.

UITSLUITING

Het risico op latere gezondheidsproblemen is ook de reden waarom Emma Bostyn (39) er drie jaar geleden voor koos om opnieuw blokjes te laten plaatsen. Als tiener droeg ze al een beugel, maar in de jaren nadien groeiden haar tanden toch weer scheef. Haar orthodontist waarschuwde haar dat ze zonder snelle ingrepen een deel van haar gebit zou verliezen. “Dat wilde ik niet en dus startte ik de behandeling die me in totaal zo’n 4.000 euro kostte. Veel geld, maar ik plaatste mijn gezondheid voorop.”

Omdat de vrouw eerder al blokjes droeg, wist ze aan welke kleine ongemakken ze zich kon verwachten. Tijdelijk minder appels of ribbetjes eten, kostte haar gelukkig weinig moeite en ook mensen in haar omgeving reageerden zelden negatief. “Mijn blokjes zijn er nu al anderhalf jaar weer af en ik draag enkel nog een nachtbeugel. Het resultaat was me de prijs en de moeite zeker waard.”

Bostyn en Smets zijn misschien gelukkig met hun behandeling bij de orthodontist, maar de groeiende vraag naar beugels kan ook een schaduwzijde hebben. Net omdat de ingrepen zo duur zijn en zelden terugbetaald worden, kan er een kloof tussen arm en rijk groeien. Wie zich geen beugel kan veroorloven, ondervindt zo ook sociale nadelen. “Het zet speciale uitsluitingsmechanismen in gang. Tandheelkundigen zeggen bovendien graag dat hun behandelingen een medisch probleem oplossen, maar de grens met esthetische motieven is fluïde”, vertelt Kuipers.

Het mechanisme beperkt zich bovendien niet tot de wereld van de tandzorg. Wie geen geld heeft om een verzorgde huid of een strak lichaam te financieren, krijgt eveneens met vooroordelen te maken. Uit die vicieuze cirkel losbreken is niet eenvoudig. “Je kan mensen er alleen bewust van maken, zodat ze niet op die impulsen ingaan”, zegt Kuipers