Orthodontie schippert tussen preventie en dure esthetiek

“Orthodontie is in eerste instantie ervoor zorgen dat alle tanden mooi kunnen doorbreken op de beste plaats”, zegt Jean-Louis Hanssens, vicevoorzitter van de Beroepsfederatie voor Orthodontisten. “In tweede instantie kijken we naar de relatie tussen onder- en bovenkaak. We willen komen tot een situatie waarbij onder- en boventanden mooi in elkaar passen en op lange termijn comfort bieden bij de bijt- en spraakfunctie.”

Daarvoor zijn verschillende behandelingen mogelijk: een vroegtijdige behandeling waarbij een kleine tussenkomst volstaat, de skeletale en de dentale behandeling. Bij een skeletale behandeling wordt de kaak beïnvloed om bijvoorbeeld de groei ervan te bevorderen. Dat kan alleen gebeuren als er groei is. Daarom gebeuren de meeste orthodontiebehandelingen tijdens de groeispurt in volle pubertijd.

Om die kaak te beïnvloeden wordt vaak een beugel gebruikt. Maar een chirurgische ingreep (het breken van de kaak) behoort, zeker op latere leeftijd, ook tot de mogelijkheden. Pas als boven- en onderkaak mooi op elkaar passen, kan overgegaan worden tot de dentale behandeling, het plaatsen van de fameuze blokjes, om de tanden recht te zetten.

Orthodontie is een relatief nieuwe tak in de tandheelkunde. Vijftigers van vandaag, en al wie voor hen kwam, hebben van hun tandarts nooit de raad gekregen om naar de orthodontist te gaan. Als die al bestond.

Te duur voor familiebudget

“Wij zien enerzijds dat een groep tandartsen, meestal van een vorige generatie, het belang van die kaakrelatie tijdens de opleiding niet heeft meegekregen”, zegt Hanssens. “Anderzijds zijn er tandartsen die er minder belang aan hechten waardoor patiënten niet tijdig of helemaal niet worden doorgestuurd. Maar dat is een kleine groep.”

“Tegen dat mijn vader 50 was, had hij geen tanden meer, maar een vals gebit”, zegt Luc Van Gorp, voorzitter van de Christelijke Mutualiteiten (CM). “We komen dus uit een heel andere soort van tandzorg. Als je vroeger iemand met blokjes zag, kwam die in aanmerking om gepest te worden. Als je vandaag geen blokjes hebt, kunnen de ouders die waarschijnlijk niet betalen.”

Van Gorp haalt een teer punt aan: geld. Volgens cijfers van het Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering (RIZIV) zijn de uitgaven voor orthodontiebehandelingen tussen 2012 en 2021 met 34,65% gestegen, terwijl het aantal behandelingen in diezelfde periode ‘slechts’ met 20,7% is gestegen. Daaruit blijkt dat de prijs van een behandeling flink de hoogte is ingegaan. Vandaag betaal je daar gemiddeld 3.500 tot 4.000 euro voor. Van de verplichte ziekteverzekering krijg je slechts 1.150 euro terug.

“Ik besef dat”, stelt de voorzitter van de Beroepsfederatie voor Orthodontisten. “Als je een kind hebt dat naar de orthodontist moet en er dan nog twee andere kinderen zijn, van wie eentje op kot moet, dan is het familiale budget snel opgesoupeerd.”

Structurele onderfinanciering

Jean-Louis Hanssens kijkt met vragende ogen naar de overheid. Het budget dat wordt toegewezen aan de orthodontisten schiet volgens hem schromelijk tekort. “We moeten echt vechten voor geld. Vaak wordt er geïndexeerd, maar dat gebeurt heel weinig binnen de tandheelkunde. Als het al gebeurt, is dat zelden voor het budget van orthodontie.”

“Tegenover 500 orthodontisten staan er 10.000 tandheelkundigen of tandartsen. We willen onze patiënten centraal stellen, meer kunnen wij niet doen. De overheid zou moeten zien dat wie een orthodontiebehandeling wil financieel sterk moet staan. Het is niet voor iedereen weggelegd, omdat de basistegemoetkoming tekortschiet.”

Dat de orthodontisten structureel te weinig gefinancierd worden, spreekt Van Gorp niet tegen. Al wil hij het wel in de juiste context plaatsen. Het feit dat orthodontie relatief nieuw is, speelt een grote rol.

“Binnen de ziekteverzekering krijgen de artsen het grootste budget omdat die al het langst meedraaien. Helemaal achteraan de rij staan zij die er het laatst zijn bijgekomen. Die krijgen het minst. Ergotherapeuten hebben zelfs nog geen commissie om over budget te praten. Nochtans zijn die ook met 14.000. Maar ergotherapie is een heel recente opleiding.”

Aandacht voor preventie

In 2022 ging in België 1,1 miljard euro van het budget van de ziekteverzekering naar tandzorg. Daarvan ging 60 miljoen euro naar orthodontie. De ziekteverzekering betaalt 1.150 euro terug voor een orthodontiebehandeling. Het aandeel van de patiënt is dus heel erg hoog.

“De patiënt legt uit eigen zak nog eens minstens evenveel bij aan supplementen, remgeld en andere niet-terugbetaalde prestaties”, stelt Van Gorp. “Voor klassieke geneeskundige zorgen wordt veel meer terugbetaald.”

Hanssens vindt dat de overheid meer aandacht voor preventie zou moeten hebben, want dat is volgens hem exact wat een orthodontiebehandeling is.

“Wij richten ons op een stabiele beet. Als je die goed onderhoudt en goed poetst, heb je daar op lange termijn comfort van en zullen de kosten voor tandheelkundige zorgen niet meer zo hoog zijn.”

Van Gorp is het volmondig met Hanssens eens dat orthodontie, maar vooral het traject dat de tandheelkunde in haar geheel heeft afgelegd een van de grootste dossiers op vlak van preventie is. Het gevolg daarvan is dat we hoe langer hoe meer onze tanden behouden. “Is er dan genoeg geld voor de tandzorg? Nee, en dat zeggen wij ook al langer.”

Extra verzekeringen

Tandzorg, en dus ook orthodontie, heeft de afgelopen jaren veel aan belang gewonnen. Dat zagen de ziekenfondsen ook. De aanvullende voordelen en extra tandverzekeringen die zij aanbieden, schoten als paddenstoelen uit de grond. Maar die verzekeringen hebben natuurlijk wel een prijs.

Helan biedt Dentalia Plus aan waarbij je 60% van een orthodontiebehandeling terugbetaald krijgt. Die extra tandverzekering werd in 2007 in het leven geroepen en kent een groot succes. Helan zegt dat het aantal leden dat een Dentalia Pluscontract afsloot vorig jaar met 4,5% steeg en het jaar daarvoor zelfs met 9%. Van die klanten had een op de zes kosten voor orthodontie, bijna allemaal voor kinderen en jongeren.

Solidaris heeft DentaPlan. In 2012 hadden 23.022 klanten van Solidaris daarop ingetekend. In 2022 waren er dat al 153.243. Solidaris spreekt niet over een percentage dat terugbetaald wordt, maar over een extra terugbetaling van 1.668 euro.

CM heeft geen specifieke extra tandverzekering, maar biedt wel CM MediKo Plan aan, een extra verzekering voor medische kosten zonder hospitalisatie, waaronder orthodontie. Het aantal aansluitingen bij CM MediKo Plan steeg de afgelopen jaren, van 129.935 eind 2016 tot 202.032 in juli van dit jaar.

Twee snelheden

Daarnaast heeft CM nog een specifiek aanvullend voordeel voor orthodontiebehandelingen dat geldt voor alle CM-leden. Dat voordeel betaalt 60% van het remgeld en de supplementen tot 1.050 euro terug. Voor mensen met een verhoogde tegemoetkoming is dat 75%. In 2021 vroegen 11.640 leden dit voordeel aan, in 2022 was dat aantal gestegen tot 15.567.

“We zagen dat de kosten voor orthodontie bleven toenemen”, stelt Van Gorp. “Daarom hebben we in 2021 besloten om dit voordeel uit te breiden naar alle leden. Dat is een toegift, maar een belangrijke vanuit solidariteit om tandheelkunde met twee snelheden tegen te gaan.”

“Maar we moeten daarbij wel heel hard oppassen. Want het is niet omdat er een oplossing is voor mensen met een verhoogde tegemoetkoming dat al die andere mensen zonder verhoogde tegemoetkoming, namelijk negen van de elf miljoen, geen problemen zouden hebben.”

“Wij hebben een klein jaar geleden onderzoek gedaan naar ongelijkheid, waarbij we mensen hebben opgedeeld in tien categorieën. Daarvan is er eigenlijk maar één categorie die probleemloos gezondheidszorg tot zich neemt, namelijk de rijkste.”

Misbruik door tandartsen

“In de negen andere categorieën zien we dat zorg wordt uitgesteld door financiële omstandigheden. Er is zelfs een grote groep die niet jaarlijks naar de tandarts gaat voor een preventief onderzoek, wat eigenlijk bijna niets kost, maar pas na drie jaar. Bovendien worden ze daarvoor nog eens gestraft, want dan moeten ze een hoger bedrag betalen.”

De aanvullende en extra verzekeringen maken het leven van patiënten dus iets makkelijker. Toch heeft Luc Van Gorp nog een waarschuwing. “Het gevaar bestaat dat tandartsen die verzekeringsproducten ook kennen. We hebben gemerkt dat als wij 2.000 euro terugbetalen er een verschuiving is in wat wordt aangerekend.”

“Orthodontisten streven naar een goede kaakrelatie en zorgen ervoor dat onder- en bovensnijtanden en kiezen en hoektanden goed contact hebben met elkaar”, zegt Hanssens. “Omdat we weten dat op die manier je gebit ook het langste zal meegaan. Tanden hebben allemaal andere vormen omdat ze andere functies hebben. Die vormen zijn zodanig gemaakt dat ze in elkaar passen. Zo functioneren ze het langst.”

Maar zorgt elke scheve tand per definitie voor problemen? En worden orthodontiebehandelingen niet vaak uitgevoerd vanuit esthetisch oogpunt? Van Gorp merkt toch enige groepsdruk: het streven naar perfectie. “En daar zijn we niet zo blij mee. Het heeft te maken met het voldoen aan een ideaalbeeld. Het is een teken van erbij te horen: we aanvaarden geen scheve tand meer.”

Therapeutische waarde

Daar plaatst Hanssens een kanttekening bij. “Wanneer is een behandeling esthetisch? Een moeder van in de vijftig komt bij mij in de stoel zitten. Ze vertelt dat er sinds haar kindertijd een aantal dingen verkeerd zit in haar mond. Dat stoort haar, maar er is nooit iets aan gedaan.”

“Ze kreeg kinderen en de tijd en het geld ontbraken om iets te ondernemen. Ze begint te huilen. Nu zijn de kinderen uit huis en heeft ze de financiële ruimte om naar zichzelf te kijken, om iets te laten doen aan de ergernis van haar leven. Voor zulke personen is een behandeling heel belangrijk.”

“Er zijn mensen die niet meer lachen omdat ze zich schamen voor hun gebit. Het psychologische aspect van een behandeling kan heel groot zijn en kan bovendien een therapeutische waarde hebben.” 

“Maar voor volwassenen bestaat er geen terugbetaling, waardoor dergelijke behandelingen automatisch als esthetisch beschouwd worden. Terwijl ze perfect zowel preventief als therapeutisch kunnen zijn.”

Intussen baart de wet van minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) grote zorgen. Die wet zou ingaan vanaf 1 januari 2024 en verbiedt artsen supplementen aan te rekenen aan mensen die recht hebben op een verhoogde tegemoetkoming.

Volgens CM-voorzitter Van Gorp (in De Standaard en op Radio 1) zijn er nu al tandartsen en orthodontisten die patiënten daarom weigeren en dreigen we nog meer in een zorgverlening met twee snelheden terecht te komen.