De helft van de Vlaamse orthodontisten is ouder dan 55 en heeft zijn pensioen in het vizier. Dat terwijl de wachttijden nu al fel oplopen. Wat is er nodig om wachtend Vlaanderen van een beugel te voorzien?
ANS BOERSMA 2 maart 2023
Orthodontist Philippe Soenen (62) komt uit de ‘booming tandartsgeneratie’, zoals hij dat zelf noemt. Een generatie die nu volop met pensioen gaat. Hij studeerde eind jaren zeventig af op een moment dat in ieder dorp nog een of twee tandartsen gevestigd waren. Iedereen kon starten. Nu is dat anders. Jaarlijks mogen slechts elf studenten beginnen met het specialisme orthodontie. De gevolgen van de vergrijzing zijn goed terug te zien in de cijfers. In 2021 waren er 340 tandartsen in het Vlaamse Gewest gespecialiseerd in orthodontie met het recht om het beroep uit te oefenen. Een schrikbarende 172 daarvan zijn 55 jaar en ouder, net meer dan de helft. Een snelle rekensom leert dat de nieuwe instroom vervaagt bij de uitstroom. Als er geen maatregelen getroffen worden, zal de wachtlijst dan ook eerder oplopen dan afnemen de komende jaren.
DUBBELE INSCHRIJVINGEN
Ouders nemen daarom preventief maatregelen. Bij vier orthodontiepraktijken schreef Eline (38) haar twee kinderen in. Drie in Gent, één in Eeklo. Zo’n 20 kilometer verderop. Haar oudste zoon (nu 12) hoorde in mei vorig jaar dat hij een beugel moest. “Liever was ik direct gestart, nu hij nog op de basisschool
zit,” zegt Eline. Preventief heeft ze ook alvast haar dochter op de wachtlijst gezet.
Eline hoorde vorige week dat haar kind in Eeklo op eerste consult kan komen, maar toch twijfelt ze nu over de afstand. “Het is een uur fietsen. Een half uur met de auto, maar dan moeten we altijd mee op controle. Het zou beter zijn als hij kan doorfietsen vanuit school.” Er zijn meer ouders die hun kroost alvast registreren bij verschillende
praktijken. Bij sommige praktijken rijst dat de pan uit. Zo aanvaardt Orthopolis in Beringen vanaf 1 januari geen nieuwe patiënten meer op de wachtlijst. “De enorme vraag naar orthodontie in onze regio overstijgt jammer genoeg de capaciteit van onze praktijk”, melden ze op de website. Alleen gezinsleden van kinderen die al in behandeling zijn, kunnen nog in de wacht.
MEER STOELTIJD VOOR VOLWASSENEN
Een op de twee kinderen tussen 10 en 14 jaar wordt door de tandarts doorverwezen naar de orthodontist. Ook het aantal volwassen dat een beugel wil, zit in de lift. Die groep (vaak 40+) zal naar verwachting over een aantal jaar ook weer dalen, omdat veel twintigers en dertigers vroeger al een beugel hebben gehad.
Philippe Soenen, covoorzitter van de Belgische Beroepsvereniging van Nederlandstalige Orthodontisten (BBNO), herkent het probleem. Zijn praktijk in Ieper heeft een wachttijd van zo’n anderhalf jaar. In Vlaamse steden kan dat oplopen tot twee jaar. Hij plaatst wel een kanttekening. Veel van die wachtlijsten worden voor een stuk kunstmatig gevoed omdat broers en zussen ook meteen aangemeld worden, net als Eline gedaan heeft. “Ouders redeneren: als het hun beurt is, is de wachttijd wellicht nog langer.” Met corona waren de praktijken twee maanden dicht, en daarna was er een trage opstart door de beperkingen, verklaart de orthodontist. Het duurde een jaar om weer op het oude niveau te komen, waardoor de wachtlijsten enorm gegroeid zijn. Volwassenen nemen daarnaast meer stoeltijd in de laatste jaren. Bij Soenen is zeker 20 procent van de patiënten volwassen, soms is dat zelfs 30 procent.
OPLOPENDE WACHTLIJST
BBNO signaleert een tekort aan orthodontisten en opleidingsplaatsen, maar het heeft toch ook minder urgentie dan reguliere tandzorg. “Orthodontie is op zich niet dringend. Als je tandpijn hebt, wil je meteen verzorgd worden.” Een beugel of blokjes kunnen in principe nog wel een jaar of twee wachten. De kinderen op de reservebank geven wel een enorme werkdruk aan orthodontiepraktijken. Een andere verklaring voor het huidige tekort is het toelatingsexamen arts-tandarts dat in 1997 werd ingesteld. Eenmaal binnen kozen veel studenten voor de richting geneeskunde. Toen is er een gat ontstaan dat nog altijd weggewerkt moet worden. De laatste jaren zit er weer een stijging in aanmeldingen voor de opleiding tandheelkunde. Hoeveel artsen en tandartsen in België in de toekomst nodig zijn, wordt vastgesteld door de federale overheid. De Planningscommissie Medisch Aanbod (een orgaan van de FOD Volksgezondheid) bepaalt vervolgens hoeveel tandartsen en orthodontisten er elk jaar mogen afstuderen, maar “ze plannen niet zo goed”, lacht Soenen. In Franstalig België houden ze met deze federale richtlijn al weinig rekening, zegt hij. “Maar in Vlaanderen zitten we ermee. Dit jaar heeft de minister van Onderwijs gezegd dat er toch meer artsen en tandartsen mogen afstuderen dan federale regering zegt.” Er is niet alleen meer geld nodig om orthodontisten op te leiden. Hoe meer tandartsen afstuderen, hoe groter het pakket aan sociale zekerheid moet zijn voor tandheelkundige zorg. De Vlaamse regering heeft de quota voor de opleidingen arts en tandarts fors opgetrokken, bevestigt het kabinet van Vlaams minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA). In 2023 en 2024 worden extra middelen uitgetrokken, zodateen uitbreiding van de capaciteit niet ten koste gaat van de onderwijskwaliteit. Het kabinet is hierover momenteel in overleg met de universiteiten.
